Het wordt steeds voller op het elektriciteitsgrid en dat leidt tot steeds gekkere situaties om van de stroom af te komen. Afgelopen Pasen werden op een zonnige dag zelfs de lampen van kassen aangezet om de elektriciteit weg te branden.
Steeds vaker moeten Europese netbeheerders noodmaatregelen nemen om het grid te stabiliseren. Dankzij een overschot aan duurzame energie wordt steeds voller op het elektriciteitsgrid, vooral tijdens sommige zonnige pieken. En dan zitten we pas in de lente, twee maanden voor de langste dag.
Afgelopen Pasen was het zelfs extra raak: toen vloeide zoveel zonne-energie het net op, dat de netbeheerders in allerijl manieren zochten om de opgewekte elektriciteit ergens op te branden. Uiteindelijk sprongen in de Nederlandse kassen zelfs op klaarlichte dag de lampen aan, om van alle overtollige zonne-energie af te komen.
Zonde van de stroom, natuurlijk.
Ook andersoortige noodgrepen moesten ervoor zorgen dat er niet enorme problemen op het grid zouden ontstaan. En dit probleem speelde door heel Europa.
De reden is eigenlijk dat het erg goed gaat met zonne-energie. Nederland heeft, na een moeizame start in het vorige decennium, vooral vanaf 2018 enorm zonnepanelen bijgelegd en heeft nu plots het meeste zonnevermorgen per inwoner ter wereld. Op het moment van schrijven (april 2023) is er ongeveer 20 gigawattpiek geïnstalleerd en komt er jaarlijks ongeveer 4 gigawattpiek bij. Dat is een groei van 20% per jaar die voorlopig niet ophoudt.
Zon- en windenergie zijn nog steeds kleine spelers in de totale energievraag van Nederland. Maar nu al laten we onze paprika's onder volle zon nog eens extra bijschijnen, om van al onze pieken aan zonnestroom af kunnen.
Het is goede business voor de kaseigenaren, die betaald worden om de stroom te verbruiken. Maar het zijn noodoplossingen - omdat we te ver achterlopen met het upgraden van ons grid ten opzichte van alle duurzame energie die we nu aan het opschalen zijn.
En noodgrepen zijn niet voor niets noodgrepen: de volgende stap kan zijn dat er daadwerkelijk uitval gaat voorkomen.
In Nederland meldt netbeheerder Tennet de laatste tijd vaker incidenten aan hun marktpartijen:
TenneT has activated incident reserve in downward direction due to a power surplus.
...staat er dan op de site. Dat betekent zoveel als dat Tennet aan zijn marktpartijen meldt dat er ZO SNEL MOGELIJK stroom moet worden afgenomen, want er is te veel van op het net. Marktpartijen kunnen dan bijspringen om het grid te stabiliseren. En dat betekent: afnemen. Of, afschakelen, zoals dat heet bij de netbeheerders.
“Deze situatie is best wel uniek,” zegt Stekker’s energie-expert Erik van Boekel. “Je hebt een frequentie op het net waar je binnen moet blijven. Als die frequentie te veel omhoog of omlaag schiet, door te veel of te weinig productie, dan gaat het mis op het net. Wat je nu met Pasen hebt gezien, is dat we echt een veel meer flexibele en duurzame afschakeling nodig hebben.”
Met andere woorden: als er te veel zonne-energie op het grid is, moeten we dat slim opslaan, zodat we het later alsnog kunnen gebruiken.
In plaats van zonne-energie wegbranden, is er soms ook een noodgreep in de andere richting nodig. Als het plotseling toch minder zonnig is dan van tevoren gedacht, of de wind gaat opeens liggen, dan mag het grid ook weer niet ‘ondervoed’ raken: er moet wel snel stroom kunnen worden bijgemaakt als de wind stopt met waaien en de zon achter de wolken verdwijnt.
Eén methode die de netbeheerders hebben, is het vragen om meer productie van de grote centrales - maar dat duurt lang en is niet flexibel. Daarom zijn er noodgrepen bedacht, zoals het gebruiken van de warmte-krachtkoppeling (WKK) van -daar zijn ze weer- de kassen.
Een WKK is een generator op gas, die zowel elektriciteit als warmte produceert: goed voor kassen die doorgaans verlicht en verwarmd moeten worden. Het zijn dus generatoren voor zowel warmte als elektriciteit die met gas worden gestookt, waarbij een gedeelte van (NTA 8080) biogas af komt.
Die individuele WKK’s mogen klein zijn, samen zijn ze goed voor bijna 1000 Megawatt (1 Gwh) aan stroomproductie. Via een tussenspeler als Powerhouse kan veel van dat vermogen flexibel worden aangesproken: Op het moment dat het grid snel meer stroom nodig heeft - bijvoorbeeld omdat de wind onverwacht is gaan liggen of er toch meer wolken voor de zon glijden dan van tevoren bedacht - kunnen deze WKK’s op afstand worden aangezet, zodat er snel meer stroom het net opvloeit.
Downward / Afregelen:
Er is te veel stroom op het net
Minder stroom produceren
Meer stroom consumeren
Upward / Opregelen:
Er is te weinig stroom op het net
Minder stroom consumeren
Meer stroom produceren
“Dit probleem speelt in heel Europa,” zegt Stekker’s energie-expert Erik van Boekel. “Zonnepanelen slaan uit - dat wil zeggen, de omvormer - of gridoperators moeten op zoek naar waar ze hun energie kwijt kunnen. Netbeheerders proberen op dit moment in te grijpen waar mogelijk, maar ze hebben meer tools nodig in hun gereedschapskist om het grid te kunnen stabiliseren.”
De Europese netbeheerders doen er nu alles aan om het grid te stabiliseren op zonnige en onstuimige dagen. In Frankrijk wordt bij kerncentrales hete stoom weggeleid van de turbines, zodat de kerncentrales minder stroom produceren. In Polen en Duitsland werd zonne-opwek uitgezet en werden windmolens afgekoppeld. En in Nederland stonden bij een groot aantal kassen op Eerste Paasdag dus de lampen aan.
Kassen vragen om hun WKK of hun lampen aan te zetten kost de netbeheerders en energiebedrijven flink wat geld. En vanuit duurzaamheidsoogpunt is het aanzetten van lampen om van stroom af te komen, natuurlijk verre van efficiënt.
Door auto’s op te laden als de zon schijnt, kan je het grid flink ontlasten. Op dit moment zijn een hoop van die auto’s alleen nog niet bestuurbaar vanuit een centrale locatie. Als dat wel zo is, kan er slimmer worden opgeladen voor een lagere prijs, terwijl duurzame energie wordt opgeslagen en later opnieuw kan worden gebruikt.
Stekker zorgt bij consumenten ervoor dat die makkelijker stroom kunnen verbruiken op momenten dat dat het beste uitkomt. Dus als er een overschot als hierboven aan de hand is, kan iedereen meedoen om het grid te ontlasten door op dat moment je auto te laden of even dat wasje te draaien.
Heb je een dynamisch uurcontract? Dan kan je stroom zomaar gratis zijn - of krijg je er zelfs voor betaald om het af te nemen.*
De komende tijd zal de zon flink meer gaan schijnen. Terwijl zonnepanelen in een razend tempo worden bijgelegd en het grid het niet kan bijbenen. Het is hoog tijd om over slimmere oplossingen na te denken.
Stekker helpt je om je auto slim op te laden en elektriciteit te verbruiken wanneer dat het voordeligst en duurzaamst is. Onze app is internationaal bruikbaar, dus we communiceren op de rest van de site veel in het Engels. We zijn onze Nederlandse secties langzaam aan het uitbreiden.
